Toespraak bij het 20 jarig bestaan van Huurderbelangenvereniging de Klink

Vroeger hing er in de trams en bussen een bordje met de gebiedende tekst: "Niet spreeken met den bestuurder." Dat deed dan ook niemand. Niet alleen omdat een verbodsbord toen nog echt een verbodsbord was, maar spreeken met den bestuurder deed men gewoon niet. Simpel zat. Overigens gold dat niet alleen voor de bestuurder van de tram. Met bestuurders van fabrieken, gemeenten, kerkgenootschappen en verenigingen sprak je ook niet, of alleen in uitzonderlijke gevallen. Laat staan dat deze bestuurders aan anderen ging vragen hoe er bestuurd moest worden. Kom op zeg. Wie is er hier nu het bestuur? Nou dan.

Bij Woningbouwverenigingen was dat niet anders. Kijk maar naar de volgende twee curieuze cijfers: Huurderbelangenvereniging De Klink bestaat 20 jaar; Portaal bestaat in Nijmegen 100 jaar. Portaal heeft dus 80 jaar lang zonder Huurderbelangenvereniging bestaan. Als verzachtende omstandigheid moet worden opgemerkt, dat Portaal 80 jaar lang een woningbouwvereniging was met leden. Maar die leden kwamen alleen bij het bestuur om met de pet in de hand te vragen of er nog een woning voor hen beschikbaar was. Van een wederkerige relatie was geen sprake. Niet alleen bij woningbouwverenigingen overigens. Ik ben 25 jaar ambtenaar geweest. Daar heb ik een paar mooie anekdotes aan overgehouden.

Ik heb eind zestiger / begin zeventiger jaren in Nijmegen gestudeerd. Ik hoef u niet te vertellen, dat inspraak, participatie en democratie er met de paplepel werd ingegoten. Wat heet. De Universiteit was dan wel Katholiek, maar het was er vooral rood en vol kritische wereldverbeteraars. Na mijn studie werd ik in 1975 ambtenaar bij de gemeente Venlo. Dat was even andere koek. Ik vroeg de wethouder van Volkshuisvesting hoe hij met participatie omging. Zijn antwoord was even simpel als verbijsterend: "Ik overleg 1 keer per jaar in lunchroom Thomassen met het bestuur van de Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen. Daar hoor ik van alles wat ik wel kan gebruiken." Ik verzeker u, dat tijdens kritisch maatschappelijke gastcolleges over hele andere zaken werd gesproken.

De maatschappij veranderde langzaam. Ook in Venlo. Ik mocht eind zeventiger jaren naar bijeenkomsten over nieuwe vormen van participatie. Dé bijbel op dit gebied was van de Werkgroep 2000 en had als toepasselijke titel: "Niet spreeken met den bestuurder" met een foto van het bordje uit de tram pontificaal op de voorpagina. Mijn wethouder kreeg het er Spaans benauwd van. Maar ook bij ambtenaren begon het dun door de broek te lopen. Ik werkte in de tachtiger jaren bij de gemeente Eindhoven toen de Wet Openbaarheid Bestuur in werking trad. Beleidsstukken moesten openbaar gemaakt worden. Alleen het idee al. Hallo zeg. Zo zijn we niet getrouwd. Maar het kon nog veel erger. Inspraak en participatie werden ingeburgerde termen. Ik weet nog goed, dat er op gemeentelijk niveau Inspraakverordeningen werden vastgesteld en dat bewonersgroepen voor de eerste keer subsidie kregen. Toen waren de rapen helemaal gaar. "De gemeente geeft subsidie aan bewonersgroepen om oppositie tegen onze eigen plannen te organiseren? We zijn echt gek geworden." Toch ging het door; iedereen moest er maar aan wennen.

We kunnen nu wel lacherig over de gemeente doen, maar in de corporatiewereld zijn dezelfde processen geweest. Al dan niet van harte. Na de verzelfstandiging van de corporaties werd het Besluit Beheer Sociale Huurwoningen vastgesteld. De Minister verplichte de corporaties om de huurders te betrekken bij het beleid. Hoewel de Minister het er niet over had voelde iedereen aan zijn water, dat jaarlijks bij elkaar gaan zitten in een lunchroom onvoldoende was. Wat dan wel? Naar goed Nederlands gebruik werd er een commissie van direct betrokkenen in het leven geroepen, die met elkaar moesten zien te komen tot een Overlegwet. Dat heeft precies 7 jaar geduurd. 7 jaar! In 7 jaar is het Willemskwartier gesloopt, herbouwd en gerenoveerd. Zo'n zelfde periode is dus door volwassen mensen overlegd, hoe er met elkaar overlegd zou moeten worden en waarover. Dan praat je toch over gestold wantrouwen van de bovenste plank.

Is het allemaal nog een beetje goed gekomen? Er zijn corporaties waar geen huurderbelangenvereniging meer is. Of dat goed of niet goed is laat ik in het midden. Portaal is in ieder geval blij, dat er een Huurderbelangenvereniging is met een actief bestuur, waarmee gespard kan worden. Het is zoeken geweest naar de juiste formule. Dat is niet vreemd. Gestold wantrouwen is er niet voor niets en het kan lang duren eer dat weg is. Er zijn dan wel statuten en een huishoudelijke reglement. Maar die moeten dezelfde functie hebben als bij de Harmonie of de voetbalclub: alleen te gebruiken in tijden van oorlog. Voor de rest hangt het af van de bereidheid om met elkaar constructief het debat aan te gaan. Daarbij hoeft men het niet altijd met elkaar eens te zijn. Als er maar begrip is voor elkaars standpunten.

Ik heb begrepen, dat bestuur van de Klink en Portaal met elkaar evalueren of de samenwerking naar tevredenheid verloopt. Zelfs de sfeer van de bijeenkomsten wordt geëvalueerd. Ik snap nu beter, waarom er pizza's of Indische rijsttafels worden geserveerd voorafgaand aan het overleg tussen het bestuur van de Klink en Portaal. De kantine van Portaal als de lunchroom uit Venlo.

Van "Niet spreeken met den bestuurder" tot aan pittige debatten met elkaar over volkshuisvestelijke problemen en oplossingen in Nijmegen; over taken en verantwoordelijkheden; over het portfoliobeleid; over het huurbeleid; over het verkoopbeleid; over Wonen, Welzijn en Zorg. Mijn eerste wethouder in Venlo draait zich om in zijn graf als hij dit hoort. Toch hoop ik, dat het bestuur van de Klink op deze manier door gaat. Hou Portaal een spiegel voor; hou ons op de juiste koers; wij kunnen het niet alleen. Het woord Samen is niet voor niets het eerste woord van onze missie. Mijn eerste wethouder in Venlo draait zich nog eens om in zijn graf. Nou ligt - ie weer goed.

Vincent Cantrijn
8 november 2012